Dziewczynka pokazująca pomalowane kolorowymi farbami dłonie. Grafika dekoracyjna.

Model Dostepnej Szkoły

Celem wdrożenia prezentowanego Modelu Dostępnej Szkoły (MDS) jest poprawa dostępności szkół podstawowych poprzez eliminowanie barier w różnych obszarach:

  • architektonicznym,
  • technicznym,
  • edukacyjno-społecznym,
  • związanym z organizacją, procedurami i zatrudnieniem oraz kompetencjami kadry.

Model zakłada stopniowe osiąganie przez szkoły zdefiniowanych poziomów dojrzałości.

Poziom podstawowy oznacza, że szkoła, dążąc do pełnej i realnej indywidualizacji procesu kształcenia, realizuje przepisy polskiego prawa oświatowego oraz postanowienia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (zwanej dalej Konwencją).

Poziom średni uwzględnia wprowadzenie szeregu dodatkowych rozwiązań, m.in. w zakresie podnoszenia świadomości, umiejętności i kwalifikacji pracowników, wyposażenia, podnoszenia dostępności architektonicznej, a także zastosowania kompleksowych narzędzi w wymiarze organizacyjno-finansowym.

Poziom zaawansowany obejmuje innowacje, których wdrożenie nie wynika bezpośrednio z obowiązków szkół i organów prowadzących ujętych w przepisach, natomiast w znaczący sposób podnosi jakość edukacji.

W przedstawionym Modelu dostępność rozumiana jest jako kompleksowy i stały proces wymagający ciągłej refleksji, monitorowania potrzeb i efektów. W skutek prowadzonych działań, szkoła osiąga gotowość do wdrażania rozwiązań skoncentrowanych na uniwersalnym projektowaniu w edukacji i przyjęcia ucznia niezależnie od specyfiki jego indywidualnych potrzeb.

Obszary przedstawione w niniejszym Modelu mają charakter komplementarny. Samo zwiększenie dostępności architektonicznej czy wyposażenie szkoły w sprzęt lub rozwiązania techniczne, nie zagwarantuje poprawy jakości edukacji czy faktycznego włączenia dziecka ze specjalnymi potrzebami w życie społeczności szkolnej. Analogicznie, wprowadzenie rozwiązań z obszaru podnoszenia kwalifikacji i kompetencji, edukacji i wychowania czy rozwiązań organizacyjnych, bez jednoczesnego podjęcia działań skoncentrowanych na zwiększeniu dostępności architektonicznej i zakupie niezbędnego wyposażenia, może nie przynieść oczekiwanych efektów. Dlatego właśnie, w Modelu zaprezentowano podejście holistyczne, gdyż tylko takie gwarantuje faktyczne zwiększenie dostępności szkoły.

Opisane w Modelu, przypisane do poszczególnych obszarów, zoperacjonalizowane standardy, mają pomóc w określeniu, na jakim etapie zwiększania dostępności znajduje się szkoła. Taka parametryzacja podejścia nie oznacza jednak, że podejmowane działania nie powinny być zindywidualizowane i odpowiadać na potrzeby konkretnej szkolnej społeczności. Spełnienie standardów i realizacja przypisanych do nich wskaźników na poziomie podstawowym zagwarantują, że w szkole zniwelowane zostaną oczywiste bariery i wyeliminowane rozwiązania, których istnienie jest sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Jednak nawet na poziomie podstawowym konieczność spełniania wymogów nie oznacza zastosowania w każdej placówce identycznych rozwiązań – w przypadku jednej szkoły, niezbędny okaże się zakup krzeseł, w przypadku innej, pomalowanie ścian, przeszkolenie kadry lub wprowadzenie zmian w sposobie opracowywania, wdrażania i ewaluacji IPET. Rozwiązania proponowane na wyższych poziomach wychodzą z podobnej logiki – kluczowe jest „szycie rozwiązań na miarę”, dostosowanie planowanych działań do indywidualnych potrzeb danej społeczności szkolnej.

Nierozłącznymi elementami modelu są dwa narzędzia badawcze – kwestionariusz autodiagnozy i kwestionariusz audytu. Przeprowadzenie autodiagnozy pomaga we wstępnym rozpoznaniu potrzeb i ocenie funkcjonujących rozwiązań pod kątem zapewniania dostępności. Audyt zaś, pozwala na kompleksową ocenę czy szkoła spełnia wymagania określone w standardach przewidzianych dla danego poziomu. Każde z tych narzędzi, może być przez szkołę wykorzystywane wielokrotnie w celu oceny oraz sprawdzenia, na ile prowadzone działania, faktycznie przybliżyły szkołę do osiągnięcia kolejnego poziomu dojrzałości. A także, co jeszcze powinno zostać zrobione. Dzięki takiemu podejściu, zwiększanie dostępności staje się stałym procesem wpisanym w życie szkoły.

Model Dostępnej Szkoły opiera się na wielu wartościach i zasadach, które przekrojowo pojawiają się we wszystkich obszarach. W centrum prowadzonych działań jest uczeń, jego potencjał i indywidualne potrzeby, prawo do równego traktowania i włączenia w społeczność. Dla sukcesu wdrażania Modelu i osiągnięcia kolejnych poziomów dojrzałości, kluczowa jest jednak współpraca. Zwiększanie dostępności to bowiem proces wymagający zaangażowania wszystkich aktorów szkolnego życia – kadry zarządzającej szkołą, organu prowadzącego, kadry pedagogicznej i niepedagogicznej, specjalistów, rodziców i opiekunów, a wreszcie, samych uczniów. Dostępna Szkoła nie działa w próżni – wdrożone praktyki służą całej społeczności, która bezpośrednio i pośrednio korzysta z wypracowanych rozwiązań, wpływając tym samym na tworzenie bardziej przyjaznego, włączającego i świadomego potrzeby zwiększania dostępności społeczeństwa.